NOVI GOVOR SLIKE BORKA MOČEVIĆA

Povezani članci

• I ovo je BiH
• Kulturna revolucija
• Matica hrvatska za početnike
• Četvrtog jula počinje drugi Bookstan, internacionalni festival književnosti
• Govor mržnje i krivična djela počinjena iz mržnje se moraju definirati zakonom
• Antifašizam na rasklapanje

Slikarstvo Borka Močevića, ono s kojim se susrećamo danas, jeste slikarstvo koje ima svoju dubinu, koje nas opominje i obavezuje, s kojim moramo voditi dijalog da bismo dospjeli do onih razina koje nam nudi ovaj umjetnik.

Piše: Vojislav Vujanović

U svome stvaralačkom razvoju Borko Močević nije imao posrednika, rastao je sam, samoniklo, gonjen magmatskom energijom urođenih mogućnosti, u tome svome sazrijevanju krčio stazu i uspinjao se do horizonata na kojima danas njegovo djelo zahtijeva od nas dužno poštovanje. Pri tome, nije se podavao iskušenjima eksperimentiranja, traženja onih stvaralačkih aspekata koji bi ga odvodili u stranu, koji bi ga zavodili i stvarali privid uzleta. On je ostao dosledan predmetnom sloju slike, ali je predmetno izmijenilo svoju funkciju.

Ono, to predmetno, skoro do juče, bilo je njegovo inspirativno ishodište, razlog nastanka slike, motivacioni udar njegovoga urođena dara. U toj fazi stvaranja Borko Močević je svoju imaginaciju iscrpljivao nastojanjem da na platno prenese prirodne formulacije objekta inspiracije tražeći, sa posebnom brižljivošću, lokalnu boju, da bi je, potom, pročišćavao i dovodio do stanja kada bi taj iščišćeni ton bio osposobljen da ponese sobom onaj poetski izražaj za kojim je umjetnik i tragao. Krajnje ishodište je bilo ono lirsko koje se slutilo u svijetu koji ga je okruživo i koje je zračilo svojom mekotom. Takav proces je mogao provesti izborom motiva koji su i bili predestinirani za lirski govor. To su, najčešće pejsažni motivi koje je pronalazio u svojoj neposrednoj okolini, bliskoj njegovoj duši, neposrednoj doživljenosti. Izabrani motivi u sebi su otkrivali još jedan kvalitet: ispovijednost u čijoj su se paraboli, poput duge, izvijali njegovi lirski zazivi, zazivi koji su i bili ona kopula kojom se uspostavljao bliski odnos između njegove slike i gledaoca koji je zastajao pred slikom.

 Sada je predmetni sloj na njegovoj slici dobio bitno drugačiju funkciju: umjetnik ga i dalje nalazi u neposrednoj okolini, ali je njegovu sadržinu podvodio pod druge formativne zahtijevnosti. Predmetnost slike je pomjerana iz njene objekcije, dokinut je emotivni odnos između slikara i slike, a sama modelacija se nije više pridržavala oblika stvaranih demijurškom promišlju sila prirode, oblici su rastvarani, rađeni bez crteža, slobodnim kretanjem palete prostorom postavljenog platna. A paleta, oslobođena autorove prisile, od predmetnog uzima samo onoliko koliko joj je potrebno da oformi ideju iz koje se predmet oslobađao svoje doslovnosti, usložnjavao smisaonost i postao – metafora. I tako – vidljivo je progovorilo o nevidljivom, oslobodilo se samoljubivosti govorenja samo o sebi.

Predmeti su stavljani u kontekste tamno smeđe boje, ponekad zgušnjavane do gotovo neprozirne tamnine. I, upravo, tim inoviranim postupkom, predmet je izvođen iz svoga konkretuma i uzdizan do opštosti, do univerzalnosti izričaja! Predmetnost više ne govori o sebi, već postaje metafora onoga što je smješteno iza njegove pojavnosti i prevedeno u više slojeve osviješćenosti i u traženje dubinske istine koja se iskazivala očištem predmetnog. Umjesto lirske transparencije, koju smo sretali na ranijim slikama Borka Močevića, sada je gledalac prisiljen da goneta njegovu sliku, da jače sagleda one estetičke komponente koje i konstruišu ono što je smješteno iza pojavnog. Ovim je znatno umanjena komunikativna snaga njegove slike, ali, istovremeno, u misaonom smislu, slika nudi znatno više materijala, koji se mora gonetati! Iz neposrednog doživljavanja sadržaja slike, sada je gledalac doveden u situaciju da vodi dijalog sa slikom, da pita i da doslućuje odgovor.

Dva elementa formuliraju predmetni sloj slika koje Močević stvara u sadašnjoj fazi stvaralačkog poleta: muzičari i golubovi. I, osnovno pitanje koje se sada mora postaviti je: šta ta dva elememta predmetnog sloja slike konotiraju, kakve se značenjske vrijednosti kriju u metaforama muzike i golubova?

Metafora muzike je možda transparentnija od metafore goluba. Muzika je zasnovana na unutarnjem skladu koji se može čak i matematički ustanoviti. Zagovarati sklad u svijetu poremećenih odnosa u svijetu graniči pomalo sa hrabrošću. To znači: ići protiv struje, protiv svijeta kojem je sklad odnosa gotovo neprijateljski suprotstavljen. Ali, istovremeno, ta metafora govori i o humanističkoj energiji koju umjetnik nosi u sebi i koju bi htio podijeliti sa sebi bliskima – sa čovjekom! U podtekstu metafore muzike krije se elemenat kojim se obogaćuje ova metafora: neposredno polazište od koga je slikar Močević krenuo jesu drugi, muzički bend sa izazovnim nazivom „Atentat“! Asocijacije su otvorene, a tom otvorenošću konotiran je i sadržaj metafore.

Međutim, zanimljiv je način na koji je predmetno prevedeno u likovni motiv: iz vidnog polja umjetnik uklanja sve ono što je činilo okvir elementu koji je oličavao samo izvorište melodijskog sklada. Na slikama ostaju samo ruka i gitara, ruka koja dodiruje žice gitare da bi se proizveo zvuk, iskristalizirala melodija i dospijevala u naše doživljajno jezgro kao sklad i oformila čistotu doživljaja. U drugom slučaju će u vidno polja umjetnik staviti mikrofon koji sa otvorenim ustima pjevača proizvodi drugi vid oformljenja zvukovnog sprega, pjevnu rezonancu koja se ugrađuje u zvukovni spreg koji proizvode ruka i gitara. Tada dolazi do onog harmonijskog sklada koji jedino muzika može proizvesti i oblagoroditi naše biće, kada se u svijet nereda i poremećenih vrijednosti uvodi red i nude vrijednosti koje ne možemo naći u svome svakodnevlju.

Metafora golubova je složenija. i bogatija i, reklo bi se, da ga golubovi okupiraji i onim svojim vidljivim datostima kojima se može izgraditi vidno polje slike sa konotacijama ljudskog zadovoljstva a i onim što se otkriva u konotacijama goluba kao nosioca mira i sklada. Stoga Borko Močević sa većom brižljivošću obrađuje grudvastu dragost golubova bojenim nabojima crvene boje koja se ugrađuje u dominantu zatamnjele boje akcentujući vizualnost do određenog uzbuđenja. Borko Močević goluba stavlja u različite prostorne odnose da bi pojačao i onu životnost ljepote koju i pjesnici često ugrađuju u svoje stihovne proplamsaje. U ovako koncipiran motiv, golub biva pogodan da postane likovna metafora, da se u prostor slike ugradi onaj smisao koji je uveden i u prostor misaonih praelemenata – kao duh čije korijene nalazimo i u biblijskom značenjskim slojevima, duh koji oblagorođuje, koji bi trebalo da nas oplemeni.

U sve ovo treba ugraditi još jednu činjenicu: Borko Močević ne domišlja unaprijed misaonu osnovu na kojoj bi zasnovao svoje slikarstvo, on stvara spontano, domišljenost proistječe iz samog procesa stvaranja. I, upravo njime, tim spontanitetom, domeće umjetnik još jednu vrijednost svojoj slici – poetsko, ali drugačije od onog prvobitnog: tonska skala toga poetskog je suzdržanija i pomalo obremenjena onim iz čijeg je kompozita i proistekla.

Borko Močević je dostigao do pune stvaralačke zrelosti, one zrelosti koja se počela ukazivati u fazi kada su se, na njegovoj slici, pojavili motivi sa „ljesama“, pleterima od pruća u čiju je likovnu determinaciju počeo uvoditi tonsku skalu boja koja se nije više oslanjala na lokalnu boju nego na tonalitet sa interpretativnom funkcijom. Slikarstvo Borka Močevića, ono s kojim se susrećamo danas, jeste slikarstvo koje ima svoju dubinu, koje nas opominje i obavezuje, s kojim moramo voditi dijalog da bismo dospjeli do onih razina koje nam nudi ovaj umjetnik.

Sarajevo, 22. 11. 2015.