ENG
ISTRAŽIVAČKO NOVINARSTVO PET GODINA ISPRED TUŽITELJSTVA
Autor/ica 👤Predrag Blagovčanin
Povezani članci
Različiti online mediji proteklih godina ukazivali su na kriminalne aktivnosti u finansijskim institucijama Republike Srpske, a vlasti nisu reagovale. Konačno, kada su nezakonitosti postale očigledne, angažirani su poslušni mediji da odgovornost za kriminal prebace na polje političkih prepucavanja
Zahvaljujući prvenstveno medijskom pritisku, objavljivanju tajnih informacija i dokumenata o finansijskim malverzacijama vezanim za propast Bobar banke, Banke Srpske, kao i aferama vezanim za Pavlović banku, pokrenute su istrage protiv odgovornih lica i otkriveni detalji kriminalnih aktivnosti koje su u konačnici oštetile bankarski sektor Republike Srpske. Prema dosadašnjim procjenama, za 400 miliona konvertibilnih maraka.
Podsjećamo, u protekle dvije godine u ovom bh. entitetu zatvorene su dvije banke. Početkom decembra 2014. godine, zbog prezaduženosti, odlukom Agencije za bankarstvo RS-a likvidirana je Bobar banka, a najvjerovatnije slična sudbina čeka i Banku Srpske.
Afera vezana za Bobar banku kulminirala je 31. marta ove godine kada su pripadnici SIPA-e, zbog osnovane sumnje da su počinili organizovani kriminal oštetivši bankarski sistem i Bobar banku za 125 miliona KM, uhapsili deset osoba, među kojima i direktoricu Agencije za bankarstvo RS-a Slavicu Injac, te direktoricu Investicione banke RS-a Snježanu Vujnić. Ove osobe se sumnjiče da su prekršile procedure i garancije propisane Zakonom o bankama RS-a prvenstveno u dodjeli kredita u višemilionskim iznosima kao i nezakonitim bankarskim garancijama za razne poslove.
Malverzacije čelnih ljudi bankarskog sektora Republike Srpske koje su dovele do likvidacije Bobar banke, a najvjerovatnije i Banke Srpske, odnosno nekadašnje Balkan Investment banke, čime su nepovratno izgubljeni milioni maraka poreskih obveznika, a bankarski sistem ozbiljno uzdrman, proteklih godina detaljno su analizirane u bosanskohercegovačkim medijima.
Ko čita analize iz 2011. godine?
Analizirajući medijske sadržaje online portala čija se uređivačka politika bazira na istraživačkom novinarstvu, uviđamo da su prilozi koji obrađuju finansijske malverzacije u bankarskom sistemu RS-a zastupljeni u svim relevantnim medijima.
Tako na portalu Žurnal.ba možemo pronaći veliki broj tekstova koji tematiziraju kriminalne aktivnosti u finansijskim institucijama Republike Srpske. Veoma pohvalna činjenica je i da pojedini tekstovi o kriminalu u Bobar banci, poput “IRB – INVESTIRANJE U RAZVOJ BOBARA: Šest miliona za hartije bez vrijednosti”, autora Slobodana Vaskovića, datiraju iz februara 2011. godine.
U tekstu objavljenom prije nešto više od pet godina, autor Slobodan Vasković upozorava na političke veze pokojnog Gavrila Bobara, direktora Bobar banke, i tadašnjeg premijera RS-a Milorada Dodika, kao i na nelogičnu investiciju Investiciono-razvojne banke od šest miliona KM kojom su kupljene dionice Bobar banke.
“Cijeli posao umotan je u priču o dokapitalizaciji, verifikovala ga je Komisija za hartije od vrijednosti RS, 29. decembra prošle godine, proglašavajući uspješnom emisiju 3.000 akcija Bobar banke, koje je po cijeni od dvije hiljade maraka po akciji kupila IRB. Transakcija je obložena oblandama o povećanju bilansne mase, sigurnijim poslovanjem, stabilnošću, te još nizom besadržajnih opisa. Suštinski, riječ je o nezakonitom poslu u kojem je IRB RS ostala bez šest miliona KM, a od njihovog plasmana u Bobar banku neće zaraditi niti pfeniga. Upravo zbog toga nisu ni angažovane konsultantske kuće koje bi pokazale opravdanost ovog ulaganja. Nije to učinjeno svjesno, jer ne postoji nijedna finansijska institucija koja drži do sebe, a koja bi dala pozitivnu ocjenu ovakvom jednom poslu, iz prostog razloga što dobit Bobar banke nije dovoljna da pokrije nominalnu cijenu akcije.”
O aferi “Pavlović banka”, tačnije Slobodanu Pavloviću, dodjelama kredita te prikrivanju porijekla novca kojim je Miloradu Dodiku kupovao nekretnine u Beogradu, likvidaciji Bobar banke kao i dokapitalizaciji Banke Srpske, na portalu Žurnal.ba u više navrata pisala je autorica Ljiljana Kovačević u tekstovima: “UHAPŠEN SLOBODAN PAVLOVIĆ: Dodikov finansijer skrivao se na području između Stoca i Mostara” (11. 2. 2016.), “NAKON PADA IMPERIJE ‘BOBAR’: U propaloj banci zarobljeno 115 miliona KM” (4. 12. 2014.), “SLOM FINANSIJSKOG TRŽIŠTA: Nakon Bobar banke propada i Banka Srpske!” (18. 2. 2016.). Također, kompletna problematika likvidacije Bobar banke, političke odgovornosti ministra finansija RS-a Zorana Tegeltije, uloge Slavice Injac te nestanka desetina miliona KM depozita, temeljito i detaljno je analizirana u dokumentarnom filmu Isisavanje, koji je emitovan u sklopu TV serijala Afera.
Profesionalno i analitično
Urednik portala Capital.ba Siniša Vukelić godinama ukazuje na problem izvlačenja kapitala iz Republike Srpske sumnjivim privatizacijama i dokapitalizacijama privatnih i javnih firmi u ovom entitetu. Upravo zahvaljujući medijskim prilozima koji su argumentovani zvaničnim dokumentima i ugovorima, a objavljenim na ovom portalu, u konačnici je stvoren ambijent u kojem će odgovorni za finansijski kolaps ovog entiteta biti predmetom nadležnih organa. U tekstu “Bobar banka godinama varala klijente tvrdeći da su namjenski depoziti osigurani!” (16. 2. 2015.), autor Siniša Vukelić dokumentovano otkriva način na koji je rukovodstvo Bobar banke godinama prije otvaranja likvidacijskog postupka sklapalo nezakonite ugovore na koje nije reagovala Agencija za bankarstvo RS-a.
“U desetinama ugovora gdje je kredit bio obezbijeđen depozitom građana, Bobar banka je tvrdila da je taj depozit osiguran kod Agencije za osiguranje depozita BiH, iako on to nije bio. Sada svi koji su svojim novcem položenim kod Bobar banke garantovali vraćanje kredita, ne mogu dobiti svoj novac, a kredit moraju vratiti odmah.”
Ovi navodi potkrijepljeni su ugovorima između Bobar banke i Vjekoslava Jankovića.
“Jedan od njih, Vjekoslav Janković, priča za CAPITAL da je u Bobar banci oročio namjenski depozit od 45.000 KM, kao garanciju za dobijanje kredita u istom iznosu o 45.000 KM. Ugovor je sklopljen 30. januara 2014. godine, na period od 60 mjeseci. Otvaranjem stečajnog postupka iz Bobar banke od Jankovića je zatraženo da vrati preostali dio kredita od blizu 40.000 KM. Njegov depozit nisu spominjali. Kada je zatražio obrazloženje, lakonski su mu odgovorili da je taj član a ugovora o osiguranju depozita kod Agencije, NEZAKONIT.”
Kontinuirano profesionalno izvještavanje o finansijskom kriminalu u RS-u, lišeno nepotrebnog senzacionalizma ili politizacije ove teme, možemo pronaći i na drugim bh. portalima. Koristeći termin pretrage “Bobar banka”, na portalu Aljazeera.ba, u periodu od novembra 2014. godine do danas, objavljena su 54 teksta koji obrađuju temu likvidacije Bobar banke i dokapitalizaciju Banke Srpske. Jedan u nizu pohvalnih priloga, kojim je obuhvaćen i profesionalno odrađen kompletan hronološki aspekt propasti ovih banaka i mogućih reperkusija na bankarski sistem, jeste prilog Ljiljane Smijanić emitovan u sklopu emisije Al Jazeera Bussines, koju vodi i uređuje Dijana Mujanović. Pored Al Jazeere, prilozi objavljeni na servisu Radio Slobodna Evropa, N1 i CIN-u također pružaju veliki broj argumentovanih informacija koje su bh. javnosti omogućile kompletan uvid u obim i način na koji su izvršene ove prevare i pljačke.
Šturo i protokolarno
Potvrđene veze samog vrha rukovodstva RS-a s aferom Pavlović banke u okviru koje se vodi istraga protiv predsjednika ovog entiteta Milorada Dodika te navodne veze s likvidacijom Bobar banke koja je također predmetom istraga Tužilaštva BiH, reflektirale su se na interes javnosti o ovim temama. Komercijalni online mediji u BiH, Klix.ba, Radiosarajevo.ba,Depo.ba, u proteklom periodu također su obrađivali ove teme. Zbog koncepcije uređivačkih politika na ovim portalima, objavljeni prilozi uglavnom sadrže elementarne informacije o istragama, izjave uglavnom opozicionih političkih predstavnika u RS-u, saopštenja Tužilaštva BiH i predstavnika udruženja čiji su depoziti ostali u Bobar banci te prenošene tekstove gore spomenutih portala: “Čavić: Za nelikvidnost Bobar banke kriva Vlada RS koja je povukla 60 miliona KM” (Klix), “Čeka se odluka za osumnjičene u aferi Bobar banka: Kako je 122 miliona nestalo iz BiH?!” (Depo), “Goran Salihović: Tužilaštvo BIH vodi istragu protiv Dodika” (Radio Sarajevo).
Članci na ovim portalima šturo prenose informacije bez dubljih analiza i naznaka bilo kakvih karakteristika istraživačkog novinarstva. Međutim, komparativnom analizom medijskog izvještavanja o ovim temama, uočava se da su ozbiljni kritički prilozi o finansijskom kriminalu u RS-u zastupljeniji u medijima iz Federacije BiH.
Skretanje pažnje
Posmatranjem naslova priloga objavljenih u protekla dva mjeseca u najčitanijim online medijima u RS-u: Nezavisne.com, Glassrpske.com, Pressrs.ba, evidentno je da su argumentovane analize zastupljene prvenstveno na već spomenutom portalu Capital.ba iBuka.com. Ono što je zabrinjavajuće jeste činjenica da su pojedini portali svjesnom politizacijom izvještavanja i forsiranjem prepucavanja pozicije i opozicije u RS-u, zarad broja klikova ili podrške nekoj od političkih opcija, udaljili javni diskurs od suštine problema finansijskog kriminala u RS-u.
Naslovima priloga “Dodik: Procesuirati nezakonitosti u Bobar banci, ali bez političkog miješanja” (Nezavisne), ili “Dodik: Bankarski sektor ruše pod uticajem SDS-a” (Glas Srpske), fokus priče prebačen je s tema odgovornosti za kriminal na polje političkog obračunaMilorada Dodika sa SDS-om te vječitog pitanja nadležnosti sudova i tužilaštava.
“‘Cilj ataka je urušavanje Agencije za bankarstvo RS da bi nadležnost za ovaj sektor bila prenesena na nivo BiH. To se neće dogoditi, bez obzira na sramne akcije SIPA pod uticajem SDS-a. Oni montiraju procese u RS, iako ništa do sada nisu uradili, osim što pričaju šuplje priče”, rekao je Dodik navodeći da treba procesuirati odgovorne za nezakonitosti u Bobar banci, ali da se time ne bi trebao baviti nijedan ministar, nego nadležne institucije.”
Isti tekst, čija je tema likvidacija i kriminal u Bobar banci, nepotpisani autor završava saopštenjem Udruženja građana Istočna inicijativa, u kojem se spominje obračun s radikalnim islamistima u BiH.
“Blok stranaka iz RS koji čini Savez za promjene uz podršku njihovih koalicionih partnera iz SDA pokušava da ubaci SIPA u dvorište predsjednika RS. Umjesto toga Tužilaštvo BiH i SIPA trebalo bi da krenu u obračun sa islamskim fanaticima kojih je puna BiH.”
Primjeri neprofesionalnog izvještavanja i politički motiviranog novinarstva u velikoj mjeri su prisutni u djelovanjima pojedinih online medija u Bosni i Hercegovini, ali pohvalna činjenica je da je analiza pisanja o aferama u bankarskom sektoru Republike Srpske pokazala da ozbiljno istraživačko novinarstvo, odnosno društveno odgovorno novinarstvo, bez obzira na sve poteškoće s kojima se susreće, u našoj profesiji još uvijek postoji.
Autor/ica 👤Predrag Blagovčanin
