ENG
Putin iz našeg sokaka
Autor/ica 👤Srđa Pavlović
Izdvajamo
- Jedan važan Putinov projekat je konstrukcija (rekonstrukcija?) identiteta savremene Rusije kao velike sile. Integralni dio ove konstrukcije je narativ o neprestanoj decenijskoj (vjekovnoj?) borbi protiv arhi-neprijatelja na Zapadu. Ne smijemo zaboraviti i želju svakog autokrate da bude zapamćen kao nacionalni heroj, zaštitnik i spasilac tradicionalnih vrijednosti koje baštini njegova nacionalna, etnička i vjerska zajednica
Povezani članci
Foto: Portal Standard
Ako nas istorija Crne Gore ičemu uči, onda je to spoznaja da će duboko ukorijenjeno političko rusofilstvo i narativ koji na njemu počiva još veoma dugo imati snažno uporište u značajnom dijelu glasačkog tijela u Crnoj Gori. To uporište neće oslabiti kako god da se završi rat u Ukrajini. Čini mi se da je iz tog razloga možda i nekorisno snažno vezivati političku snagu i dugovječnost pro-ruskih aktera u Crnoj Gori za sudbinu rata u Ukrajini. Oni će svakako nastaviti istim putem, a mi moramo povesti računa da onemogućimo nekog Putina iz našeg sokaka da dođe u poziciju odlučivanja o životima drugih.
Analize razloga za dosadašnje ruske vojne intervencije pod dirigentskom palicom Vladimira Putina svode kompleksnost njegove računice na dvije bazične i lako prepoznatljive tačke oslonca: geopolitički oportunizam ruskog predsjednika i urođenu nestabilnost autoritarnog režima koji je kreirao i kojim upravlja. Motivi za najnoviju vojnu avanturu – invaziju na Ukrajinu – su takođe ankerisani u ove dvije tačke.
Istini za volju, ima puno razloga da se agresija na Ukrajinu klasifikuje kao proizvod jednog ili oba navedena faktora.
VIŠE FAKTORA
Isključivi fokus na geopolitički oportunizam ruskog predsjednika i njegovu želju da stabilizuje sopstveni režim nije dovoljan da objasni zašto je on započeo ukrajinsku vojnu avanturu iz koje nema povlačenja.
Mnogim analitičarima je čudno da se Putin odlučio na ovakav riskantan potez u vrijeme kada je reputacija Rusije kao velike sile ipak u porastu, i kada njegovom režimu ne prijeti egzistencijalna opasnost. Osam godina nakon aneksije Krima, jasno je da ta invazija nije bila vrijedna štete koju su Rusiji nanijele sankcije zemalja Zapada.
Ako se analizira ruska intervencija u Siriji, koja je rezultirala relativnim uspjehom i očuvanjem Bašara el-Asada na vlasti, jasno je da se i tu radilo o veoma rizičnom vojnom angažmanu koji se pukim slučajem nije okončao kao katastrofa za Rusiju. Čini se da ovo nijesu najsvjetliji primjeri geopolitičkog oportunizma.
Argument o prijetnjama Putinovom režimu, koji je po prirodi nestabilan, takođe nije uvjerljiv motiv za rusku vojnu agresiju na Ukrajinu. Činjenica je da su brojni protesti tokom 2011. i 2012. u Rusiji imali određeni uticaj na rast zabrinutosti ili čak i straha u Moskvi od reformatorskih i demokratskih kapaciteta i efekata Euromajdana i Arapskog proljeća. No, teško se može govoriti o ozbiljnim prijetnjama režimu u Moskvi koje su se formulisale kao eho tadašnjih dešavanja u Kijevu i Kairu.
Zato mislim da je važno obratiti pažnju i na druge faktore koji su doprinijeli da ruska vojska pređe ukrajinsku granicu i da Putin zaprijeti Evropi. Oni daju i dodatni legitimitet tvrdnji da će se efekti ove vojne agresije osjetiti u Crnoj Gori i regionu Zapadnog Balkana.
KONSTRUKCIJA NOVOG IDENTITETA RUSIJE
Kako se produžava rat u Ukrajini, postaje sve očiglednije da Vladimir Putin koristi vojne intervencije kao oruđe u nacionalističkim i političkim projektima. Njegove nedavne izjave odišu željom da se uspostavi i učvrsti legitimitet njegovog režima u Moskvi, ali i čitavog političkog sistema koji je on kreirao u Rusiji.
Jedan važni projekat je konstrukcija (rekonstrukcija?) identiteta savremene Rusije kao velike sile. Integralni dio ove konstrukcije je narativ o neprestanoj decenijskoj (vjekovnoj?) borbi protiv arhi-neprijatelja na Zapadu. Ne smijemo zaboraviti i želju svakog autokrate da bude zapamćen kao nacionalni heroj, zaštitnik i spasilac tradicionalnih vrijednosti koje baštini njegova nacionalna, etnička, i vjerska zajednica.
Kao i svi ciljevi koje motivišu atavistička strast nacionalizma i politička megalomanija, i ovo su veliki ciljevi bez obzira na geografske okvire u kojima se ocrtavaju mete.
Tako se Putinovi politički komesari u Crnoj Gori i regionu trude na sve načine da kopiraju moskovskog autokratu. Pošto veliki ciljevi zahtijevaju odlučne i opasne akcije, i oni su spremni da povlače rizične poteze, pozivaju na zbijanje etničkih i vjerskih redova, obećavaju nemire, prizivaju sukobe, apeluju na bivše ratne drugove da budu na oprezu, i nude post-konfliktnu idilu jednonacionalnog Raja.
Sličnost između narativa kojima Vladimir Putin opravdava vojnu agresiju na Ukrajinu i decenijskih tvrdnji njegove političke pješadije u Crnoj Gori, Srbiji i Bosni i Hercegovini – zapanjujuća je. Secesionističke redije Donjecka i Luganjska su, u stvari, Putinove verzije Republike Srpske (;;Donbas je Srce Srbije”/ ,,Krim je Rusija” (,,Kosovo je srce Srbije” / ,,Kosovo je Srbija”), dok je ,,Ukrajinu stvorio Lenjin” (,,Crnogosku naciju je kreirao Moša Pijade”).
Ovo su višejezične vokalizacije istog ekspanzionističkog nacionalizma, koji se snažno oslanja na institucionalizovani pravoslavni vjerski izraz. U značenjskom i simboličkom okviru koji naseljavaju naši domaći politički rusofili, antizapadnjaci, srpski nacionalisti i pravoslavni vjerski fundamentalisti, Vladimir Putin predstavlja inkarnaciju Slobodana Miloševića, ali s nuklearnim arsenalom zadjenutim za pojas.
To je važno imati u vidu kada se promišljaju najefektniji načini za pacifikaciju agresivnih domaćih putinoida.
TRADICIONALNO I POLITIČKO RUSOFILSTVO
Želim da naglasim jasnu razliku između rusofilstva kao tradicionalnog i apolitičnog osjećanja u Crnoj Gori koje podrazumijeva iskreno poštovanje i ljubav prema kulturnom, umjetničkom i istorijskom okviru Rusije, i političkog rusofilstva koje je ankerisano u temeljnoj neiskrenosti, odnosno želji da se ostvari specifični politički interes. U tom procesu tradicionalno rusofilstvo postaje alatka za manipulaciju popularnim osjećanjem, a podrška Rusiji se racionalizuje davnašnjom podrškom Srbiji tokom krize na Kosovu i kritikom NATO bombardovanja.
Politički rusofili koji gaje vladarske ambicije obilato koriste činjenicu da ova istorijska sjećanja imaju nacionalni značaj za veliki broj ljudi u Crnoj Gori i u Srbiji. Nadalje, koristim termin putinoidi da bih opisao one radikalne političke rusofile koji iz interesa slave, idolizuju, i slijede logiku i argumente autoritarnog lidera kakav je Vladimir Putin.
Njegova zaostavština se oslanja na sposobnost da zadovolji vrlo specifičnu domaću aspiraciju: projekcija Rusije kao velike svjetske sile. Naravno, ovakvo viđenje države podrazumijeva postojanje njene sfere uticaja, koju je Putin dijelom materijalizovao kroz osvajačke vojne akcije kakve su bile aneksija Krima, stvaranje secesionističkih agentura kakve su Donjecka i Luganjska narodna republika i, konačno, agresija na Ukrajinu.
Projekcija Rusije kao velike sile je toliko važna da realnost njene međunarodne ekonomske, finansijske, vojne, političke i kulturne izolacije biva potpuno zanemarena. U ovoj tački se jasno pokazuje istovremena fatalna privlačnost i samodestruktivnost koju snovi o sopstvenoj veličini sa sobom nose.
Ovo je još jedna spojnica između ruskog predsjednika i balkanskih političkih rusofila na vlasti. Projektovanje Srbije kao regionalne sile koja stoji u centru narativa o ,,srpskom svetu“, odnosno, projektu ,,Otvoreni Balkan“, pokazuje jasne ekspanzionističke namjere prema Crnoj Gori, Kosovu, i Bosni i Hercegovini, i cijelom regionu.
Potpomognuta iz Moskve, politička elita Srbije i njeni sateliti u Podgorici i Banjaluci, omeđavaju svoju interesnu sferu na Balkanu.
Prijeteća međunarodna izolacija, odnosno, samoizolacija Srbije i nedavno pozicioniranje Crne Gore na marginu evropskih integracionih interesovanja su direktni proizvodi rada Putinovih balkanskih mobenika. Njihova spremnost da zastupaju tuđe interese i pogubni učinak njihove ,,volje za moć“ su jasno prikazani i u najnovijoj studiji ,,Riječi kao oružje: Ruski digitalni tragovi na Zapadnom Balkanu“.
Putin je svoja osvajanja domaćoj i međunarodnoj javnosti predstavio kao neminovni vojni trijumf protiv davnošnjih unutrašnjih neprijatelja koji žele da uruše uspostavljeni poredak, protiv fašizma, zapadnog ekspanzionizma i islamskog ekstremizma.
BUDUĆNOST DOMAĆIH RUSOFILA
Poznavaoci istorije Sovjetskog Saveza će se sjetiti da su ovakva argumentacija i narativi bili integralni dio saopštenja u kojima je Moskva opisivala situaciju u Mađarskoj 1956. godine, kao i sve izazove s kojim se SSSR suočavala tokom 1990-ih.
Poznavaoci moderne istorije Balkana će se sjetiti da su nacional-patriotski narativi naših autokrata i kleronacionalista konstruisani oko poziva na borbu protiv ,,mrskog Zapada“, ,,krvožednog NATO“, ,,nezajažljive Amerike i njenih domaćih agenata“, kao i ,,opasnih islamskih fundamentalista“…
Kada je u pitanju potencijalno visoka geopolitička cijena svih ovih riskantnih poteza, nijesam siguran da su crnogorski putinoidi, za razliku od njihovog idola, spremni da snose posljedice sopstvenih odluka i plate cijenu. To je, čini mi se, razlog za njihovo često bježanje u retoriku samosažaljenja, samomarginalizacije i političkog kukavičluka koja na vidjelo iznosi sav raskoš domaće moralne tanjevine: mi smo mali i ne treba da se miješamo u poslove velikih sila i opredjeljujemo na bilo koju stranu.
Ipak ne bi valjalo da ih potcjenjujemo, jer naši politički rusofili ne moraju obavezno biti gubitnici na dugoročnom planu. Nagađanje oko moguće završnice Putinove vojne agresije na Ukrajinu opravdano animira sve nas, ali ne smijemo zaboraviti naše lokalne nacional-patriotske putinoide koji vrijedno rade na destabilizacije Crne Gore.
Ako nas istorija Crne Gore ičemu uči, onda je to spoznaja da će duboko ukorijenjeno političko rusofilstvo i narativ koji na njemu počiva još veoma dugo imati snažno uporište u značajnom dijelu glasačkog tijela u Crnoj Gori.
To uporište neće oslabiti kako god da se završi rat u Ukrajini. Čini mi se da je iz tog razloga možda i nekorisno snažno vezivati političku snagu i dugovječnost pro-ruskih aktera u Crnoj Gori za sudbinu rata u Ukrajini. Oni će svakako nastaviti istim putem, a mi moramo povesti računa da onemogućimo nekog Putina iz našeg sokaka da dođe u poziciju odlučivanja o životima drugih.
Autor/ica 👤Srđa Pavlović
