SLIJEDE LI NOVE BITKE

Izdvajamo

• Hoće li oni umjeti govoriti na pravi način? Na takav način da njihov glas bude drugačiji od glasa službenog Zapada, a da pri tome ne ostanu marginalizirani i odbačeni. Mogu li oni ponuditi prave odgovore. Hoće li oni uspjeti, kao što su nekada uspjeli oni na čijim  umovima i idejama je i sačinjena Evropa. Mogu li uopšte ideje naših intelektualaca, ma koliko bili oni veliki, pokrenuti društvo, pokrenuti mase, pokrenuti Povijest. Ili nam je u ovom dobu potreban potpuno novi način mišljenja. Novi način kritike, nova filozofija. Ako ne dođemo do pravih odgovora, onda je sve ostavljeno u ruke amaterima i pijanim osvetnicima...Mislim da se danas nalazimo na ovoj raskrsnici.

Povezani članci

• Ponos
• Sjećanje na Srđana Aleksića: Stradao prije 28 godina braneći Alena Glavovića
• Siniša Glavašević nas je učio ljubavi i ljudskosti ne kunući se u isprazne nacionalističke fraze
• U Mostaru predstavljena knjiga “Svjedoci zla”
• Povratak ekonomskog nacionalizma
• Baletska predstava ‘Alisa u zemlji čuda’ u Narodnom pozorištu Sarajevo

Toto: Jaap Arriens/NurPhoto via Getty Images 

Deklaracija 30 eminentnih evropskih intelektualaca.
Evropa koja se rastače pred našim očima.
Poraz Bosne, ili, propast Evrope!

Piše: Fuad Đidić

“Odbijamo da ustuknemo pred nadolazećom katastrofom koja se nazire. Mi  se ubrajamo među Europske patriote svjesni šta je ulog u cijeloj igri. Tri četvrtine stoljeća poslije poraza fašizma i, 30 godina poslije pada Berlinskog Zida, slijede nove bitke u odbranu civilizacije…Naša velika ideja je napadnuta od lažnih proroka koji su pijani od osvete i delirični kad im se pruži prilika da dođu u središte pažanje i prigrabe vlast”

Velike i snažne riječi. Upravo, tako. Ovaj krik, kao da dolazi iz srca ranjene Bosne. Sa poslednjih linija njene odbrane. Za nas, jako podsjećanje na onaj  poslednji poziv novinara Čašifa Smajlovića dok je njegov grad padao u kandže snaga zla koje su ga okruživale i potapale.

Bio je to zapravo, citat iz “Deklaracije evropskih intelektualaca” objavljene u listu “The Guardian” od 24. januara 2019. godine pod naslovom “Borite se za Evropu ili, će je uništiti” čiji su potpisnici 30 eminentnih intelektualaca starog kontineta, a njen prvi potpisnik i inicijator, nama dobro poznati, francuski filozof, Bernard-Henry Lévy, koji je još davno, ovdje u Sarajevu 1992. godine, jasno prepoznao taj “raskošni sumrak Evrope” koja je u najtežim trenucima ostavila  “usamljenu Bosnu pod bombama”.

U tekstu  “Deklaracije…” kao da možemo čuti taj već poluglasni jauk ili krik Bosne i, nije možda, slučajno što se među 30 najpoznatijih imena poput: Milana Kundere, Salmana Rušdija, Orhana Pamuka, Herte Miler, Davida Grosmana, Svetlane Aleksijevič, Agnes Heller, Mario Vargas Ljosa…nalazi  i  ime Abdulah Sidrana, kao potpisnika na 26 mjestu.

Ime  akademika Sidrana na ovom krunskom dokumentu najboljih ljudi Evrope, može se razumijeti i kao dragocjeni znak podrške Bosni i njenoj ideji zajedničkog života. Ali, rekao bih posve precizno, i kao poslednji poziv evropskih intelektualaca – za njen spas i dalji opstanak. Jer, Bosna mora biti  spašena, kako je jednom proročanski rekao Lévy, kako zbog veličine svoje patnje, tako zbog svoje istrajnosti i posvećenosti multietničkom životu i ideji tolerancije što su i nervne vrijednosti same Evrope.

Gdje zapravo, intelektualci vide tu katastrofu pred kojom evropska pamet odbija da uzmakne i da se preda!? Iz kojih smjerova dolazi taj talas nove katastrofe i fragmentacije Evrope.

“Evropa je napuštena od strane dva velika saveznika koji su u prethodnom stoljeću dva puta spasili je od samoubojstva; jedan saveznik je upravo preko Kanala, a drugi je preko, Oceana…Kontinent je tako ostao prilično ranjiv na drsko uplitanje stanovnika Kremlja. Europa kao ideja raspada se pred našim očima.”

Upravo, tako – “ideja Evrope se rastače pred načim očima.”

Možete li zamisliti naš pogled iz Bosne, našu percepciju, naše vizije. Možete li zamisliti koja studena krv teče kroz naša srca kada gledamo ovu i ovakvu Evropu. Dok slušamo kako Sud u Holandiji poziva na preinaku historijskih činjenica o Srebrenici, ili, dok u Poljskoj slobodno marširaju fašisti, dok u Mađarskoj marširaju fanatizirani “orbanisti”, dok u Lajčakovoj Slovačkoj fašisti otvoreno poručuju da ne žele vidjeti niti jednog muslimana na svom tlu, dok u Zagrebu vjerske blagdane čestitaju sa otkinutim ljudskim glavama, ili, dok, upravo ovdje u Bosni, krajnje drsko, partije stavljaju van snage presude međunarodnih sudova, ili, dok u Banja Luci, ispod budnih očiju stranih ambasadora, marširaju polumilitarni odredi policije  istreniranih po najboljim standardima ruske borbene škole.

Posve jasno. Upravo o tome pišu, i, to svima stavljaju na znanje, evropski intelektualci. Tu oni pogađaju u srce samog ludila kojim se potpaljuje Evropa. Ista ona Evropa koju napuštaju saveznici, i na koju Rusija sada usmjerava svoje rakete. I Evropa se trese. Tekst dokumenta kojeg oni potpisuju, od riječi do riječi, govori u ime onih, upravo u ime nas, koji nismo zaštićeni, koji su ostali usamljeni, i, koji se, kao poslednji mohikanci, još oslanjaju na  ideju civilizacije, tolerancije i humanizma.

“Hitno moramo zazvoniti na uzbunu protiv onih koji pale duše i duh koji, od Pariza do Rima, sa zadržavnjem na putu u Barceloni, Budimpešti, Dresdenu, Beču i Varšavi, žele prirediti kraj naših sloboda….”

A šta je naš odgovor? Šta je odbrana? Šta su argumenti? Kako to vide evropski intelektulaci?

“Kao odgovor na nacionalistički i identitetski napad, moramo ponovno otkriti duh aktivizma, ili, prihvatiti da će nas ogorčenje i mržnja okružiti i potpuno potopiti. …Moramo napraviti jasan prekid s ovim starim uvjerenjema. Mi nemamo izbora. Sada se moramo boriti za ideju Europe, ili, pristati da ona propada pod valovima populizma”.

Evropa je nažalost podijeljena. Svjesni smo da je ona podijeljena linijama – elite na jednoj strani, i, miliona nezadovoljnika i očajnika, na drugoj strani. Mi vidimo što se dešava u Francuskoj sa pokretom “Žutih Prsluka”. Vidimo što se dešava u Britaniji sa unutrašnjim napetostima političkih elita i masa podijeljenih po osnovi – za ili protiv Brexita. Vidimo što se dešava drugdje, u Holandiji, Njemačkoj…

Šta onda znači ovaj govor, ovaj, poslednji poziv evropskih intelektualaca za spas ideje Evrope. ”Evrope koja se dekomponira pred našim očima”.

Mi znamo da je to isti onaj glas isto upozorenje koje već tri decenije dolazi iz duše jedne potpuno napaćene i izmrcvarene zemlje, zemlje iz srca evropskog kontineta. To je glas iz zemlje koji se nikada nije smio, niti ikada mogao prenebregnuti. Ali, desila se takva sramota i učinjena je takva nepravda. Vapaj za pomoć niko nije želio čuti. Niko nije niti povjeravao kako je to ozbiljan, i, za samu Evropu sudbonosan poziv za pomoć. Ali, to je ipak, u radionici evropske birokratske pameti bilo, moguće.

Evropu je danas stid, kako kaže Bernard-Henry Lévy zbog onoga  što je uradila, ili, dopustila da se uradi u BiH. I zbog tog stida ona ne može da nas gleda. Naš pogled za njih je  postao nepodnošljiv. “Mi se uvijek loše osjećamo prema ljudima kojima smo učinili nešto loše”.

Ovaj, poziv razuma evropskih intelektualnih veličina dolazi u zadnji čas, i to uoči majskih izbora za Parlament Evrope, kao protivlijek, kao upozorenje na raširena strahovanja o poplavi populizma i moguće pobjede evropskih  desnih i etnofašističkih partija i njihovih marginalaca.

Mi iz BiH opravdano smo zabrinuti takvim razvojem događaja.

“Stoga pozivamo na akciju uoči izbora koje ne smijemo prepustiti grobarima europske ideje…” 

“Otuda ovo  naše poticanje da još jednom ponesemo baklju Europe koja, unatoč svojim pogreškama, njezinim propustima i povremenim djelima kukavičluka, ostaje svjetionik za svakog slobodnog muškarca i ženu na planeti….”

Ovu “baklju Evrope” danas posve sigurno, i dalje nosi jedna mala Bosna.

Mi smo čvrsto za jedinstvo Evrope. Ali, mi odveć dugo čekamo evropskog državnika, lidera, takvog lidera koji će konačno reći – Dosta je! Stop sa ludilom! Danas, takvog lidera trebamo, kako zbog vlastite sudbine  i opstanka, tako i zbog opstanka ideje Evrope u borbi protiv nacionalističkog ludila.

Vjerovali smo u Makrona. Ali, on je lider koji ne nosi u svom sjećanju krvavu deceniju na Balkanu. On ne zna sve strahote kroz koje je prošla Bosna. On ne pamti Sarajevo, Srebrenicu…On je još 2017. optimistično najavio proširenje, da bi samo godinu kasnije, u maju 2018. rekao – “zašto da dajemo prednost proširenju prije nego što iznutra ne produbimo vlastite reforme i ojačamo funkcionisanje EU”.

Ovu promjenu kursa mnogi su prepoznali kao strah Makrona da u evropsku porodicu ubrzanim putem prigrli “siromašne, konfliktima podrivane zemlje Balkana u kojima  su 1/3 ukupne populacije – muslimani”.

Ali, Bosna još ima strepljenja. I evo to strpljenje, i, ta nada možda je sažeta u tekstu same Deklaracije. Te riječi su credo, nada, inspiracija za jednu normalnu Bosnu i Hercegovinu.

“Naša vjera je u velikoj ideji koju smo naslijedili, za koju vjerujemo da je bila jedina sila dovoljno snažna da podigne europske narode iznad sebe i njihove ratoborne prošlosti. Vjerujemo da je ona jedina sila koja je danas dovoljno čestita da se odbrani od novih znakova totalitarizma koji u svojim budnim ogradama vuku stare bijede mračnog doba. Ono što je na kocki zabranjuje nam odustajanje.”

Mi živimo u vremenu izazova. Evropa, da bi bila “ časna”, “snažna” i “prosperitetna” potrebno je da pokrene pomirenje interesa političkih elita i nezadovojnih masa….Taj duboki jaz kojeg mi živimo, ovdje i sada, i koji nas gura u dalji očaj i nemoć. Taj jaz koji jednako uništava nade miliona u evropskim metropolama. Taj jaz zbog kojeg se danas bude milioni u Beogradu, ili, zbog kojeg se pale svjetla tamo gdje je još ostao borbeni i nepokoreni duh.

Ali, mi u BiH i dalje vjerujemo, ili, želimo da vjerujemo, kako će Evropa kojoj se danas obraćaju njeni najumniji ljudi, tragom velikih i naslijeđenih ideja, ipak, biti dovoljno snažna i pokrenuti još jedno važno i veliko pomirenje.

Vrijeme je da Evropa prestane od bosanskih muslimana praviti opasnost, prijetnju vlastitom prosperitetu. Potrebno je da ostavi politiku pukog utiska, politiku etiketa, politiku suhog formalizma kojeg tako glasno protiv Bosne koriste neke evropske članice. Evropa treba da nastoji da nas istinski razumije i da učini kompromis sa nama.

Takva politika etiketa i formalizma nije samo anti-bosanska politika, već i anti evropska politika. BiH je eminentno europska zemlja i njeno odbacivanje od njene matice, nije to što je velika ideja Evrope. Možda je ova ideja nekome od naših susjeda noćna mora, ali još veća noćna mora je odbacivanje BiH zbog njenog naroda kojem nekih od evropskih lidera već snivaju rezervat.

Europa da bi bila snažna i jedinstvena trebala bi pristupiti na jedan novi način pokretanju procesa pomirenja sa nama koji smo patili kao niti jedna država u minulih 70 godina historije na evropskom kontinentu. Sve to je sadržano u ovoj Deklaraciji Bernard-Henry Léviya.

Ali čini mi se samo jedno bih mogao zamjeriti Leviyu, a to je da svoj oštri intelekt jasnije okrene i protiv jednog drugog Evropljanina – Makrona. Upravo tog lidera koji je za budućnost Evrope zapravo, važniji, i od Trumpa, i od Putina. No, u konačnici niko od evropskih lidera, pa niti sam Makron, ne može biti amnestiran ili oslobođen od povijesne odgovornosti pred ovim riječima iz Deklaracije.

“U ovom čudnom porazu “Europe” koja se pojavljuje na horizontu; Ova nova kriza europske savjesti koja najavljuje rušenje svega što je naša društva učinilo velikim, časnim i prosperitetnim, izazov je veći od bilo kojeg još od tridesetih godina prošlog stoljeća: izazov liberalnoj demokraciji i njezinim vrijednostima.”

Lideri starog kontinenta izgubili su snagu vizije. Moć da vode, snagu da predvode. Ostali su još samo intelektualci. Je li tu još živi naša nada?

Hoće li oni umjeti govoriti na pravi način? Na takav način da njihov glas bude drugačiji od glasa službenog Zapada, a da pri tome ne ostanu marginalizirani i odbačeni. Mogu li oni ponuditi prave odgovore. Hoće li oni uspjeti, kao što su nekada uspjeli oni na čijim  umovima i idejama je i sačinjena Evropa. Mogu li uopšte ideje naših intelektualaca, ma koliko bili oni veliki, pokrenuti društvo, pokrenuti mase, pokrenuti Povijest. Ili nam je u ovom dobu potreban potpuno novi način mišljenja. Novi način kritike, nova filozofija. Ako ne dođemo do pravih odgovora, onda je sve ostavljeno u ruke amaterima i pijanim osvetnicima…Mislim da se danas nalazimo na ovoj raskrsnici.

Od odgovora do kojih dođemo ovisi sudbina svih nas. Nas u Bosni, prije svega.

Slijede li zapravo, nove  bitke?