Crnoj Gori je prijeko potrebna višeslojna strategija oporavka, kako bi se nakon par narednih izbornih ciklusa mogao započeti mukotrpni i dugotrajni posao revitalizacije društva i institucija države. Ona mora uistinu biti okrenuta ka poslovičnom kolektivnom dobru i biti oslobođena od partijskih kalkulacija, sujete mlađanih lidera, radikalnog ideološkog prtljaga i ličnih naduvanih ambicija i očekivanja. Takva strategija i istinski građanski politički izraz, koji će iz nje nići, mogu i treba da budu definisani od strane nove partijske strukture
Neophodno je formiranje novog političkog subjekta u Crnoj Gori koji može zauzeti opustjelu i razvaljenu suverenističku političku arenu. Imajući u vidu potrebu za temeljnom obnovom i izgradnjom bez ponavljanja ranijih grešaka, kritički osvrt koji slijedi je fokusiran na takozvane suverenističke političke partije i aktere.
Crnoj Gori je prijeko potrebna višeslojna strategija oporavka, kako bi se nakon par narednih izbornih ciklusa mogao započeti mukotrpni i dugotrajni posao revitalizacije društva i institucija države. Ona mora uistinu biti okrenuta ka poslovičnom kolektivnom dobru i biti oslobođena od partijskih kalkulacija, sujete mlađanih lidera, radikalnog ideološkog prtljaga i ličnih naduvanih ambicija i očekivanja.
Takva strategija i istinski građanski politički izraz koji će iz nje nići mogu i treba da budu definisani od strane nove partijske strukture.
Naravno, postoje brojne prepreke koje ova nova partija mora savladati. Ovom prilikom je potrebno ukazati na tri izazova koji se čine kao najozbiljniji.
Prvi je odbacivanje rigidnog i isključivog modela egzistencijalne politike koja je karakterisala djelovanje svake političke partije u crnogorskom javnom prostoru tokom protekle tri decenije.
BEZ MOGUĆNOSTI KOMPROMISA
U septembru 2000. je u Crnoj Gori na vlast došla egzistencijalna politika srpstva. Ta politika proizvodi osjećaj diskriminisanosti kod ciljne grupe, pa su svaki izbori istorijska bitka za oslobođenje koja se mora dobiti, a svaka šansa generacijska, pa se mora iskoristiti. Osim očiglednih karakteristika kleronacionalizma, takva politika je površna, isključiva i maksimalistička, pa ne podnosi detaljne i sofisticirane argumente.
Kao takva, ona apriori odbacuje svaki kompromis, pošto stvarnost posmatra u apsolutnim kategorijama od egzistencijalne važnosti. To je poznati istorijski diskurs koji se bazira na viđenju života i svijeta kao permanentne borbe protiv smrtnih neprijatelja.
NEMOĆ SUVERENISTIČKIH PARTIJA
Suverenistička politička klasa se pokazala nespremna i nemoćna da se odupre ovoj formi egzistencijalne politike srpstva. Nemoć, nedostatak talenta i manjak inventivnosti bivše vlasti se, između ostalog, danas očituju i u tome da je odmah nakon izbornog poraza 2020. godine iznova posegnula za retoričkim i simboličkim alatkama egzistencijalne politike crnogorstva.
U nadi da će iznova uspjeti starim receptom kontrolisane polarizacije povratiti izgubljenu dominantnu poziciju, sadašnja opozicija je još jednom potvrdila da partijski interesi okoštalih struktura dominiraju našim političkim i društvenim prostorom.
Na našu nesreću, njena doskorašnja egzistencijalna politika crnogorstva se takođe pokazala kao nedovoljno idejno uokvirena i bez stabilnog (ili ikakvog) uporišta u institucijama države, te institucijama obrazovanja i kulture koje je crnogorska suverenistička klasa navodno gradila svih proteklih decenija.
Rezultat ove dvije egzistencijalne politike suprotstavljenih partijskih struktura u Crnoj Gori je trenutno stanje u kojem obje strane vide jedna drugu kao potpuno radikalizovanu i zaslijepljenu sopstvenim političkim narativima. Obje strane u političkom sukobu su angažovane na politici patologizacije svojih suparnika. Ovakav politički diskurs isključuje mogućnost bilo kakve komunikacije između političkih oponenata, ali i građana koji ih podržavaju. Konačni rezultat je trenutni muk u duboko podijeljenom i tribalizaovanom društvu, u kojem nam se oči susrijeću ,,krvnički i nekako divlje“.
PATOLOGIZACIJA OPONENATA
Umjesto komunikacije, patologizacija oponenata nudi samo i isključivo radikalna rješenja kako se osloboditi ,,ludaka“, ,,psihopata“, ,,primitivaca“, ,,civilizacijskih nedonoščadi“, i ,,patoloških lažova“ iz suprotnog tabora, dok se sopstvena politička opcija i njeni lideri idealizuju do emotivnog nivoa vjerskog obožavanja.
Kao što je to bio slučaj sa starom partijskom gardom, mladi kadar i lojalni partijski vojnici tzv. suverenističkih partija još uvijek projektuju DPS i njene koalicione partnere kao centar svih zbivanja i kao ,,zlatni standard“ politike u Crnoj Gori. Uprkos inicijalnoj nadi u promjenu diskursa, mladi partijski lavovi nastupaju u maniru klonova bivših partijskih lidera. Istini za volju, ovakav nastup nije iznenađenje, pošto je javna tajna da je partijsko avanzovanje uvijek bilo strogo kontrolisan proces koji je favorizovao ličnu lojalnost i komformizam.
Oni koji bi, po prirodi svojeg javnog angažmana, trebalo da se bave rješavanjem političkih izazova se više i ne trude da kontrolišu i umanje duboke društvene podjele. Oni nastoje da ih maksimalizuju u korist ostvarenja sopstvenih ciljeva.
POTRAGA ZA NOVOM POLITIKOM
Suvišno je pitanje da li je potrebna nova partijska struktura koja bi definisala i sprovela strategiju oporavka i obnove. Svakodnevica nam daje jasan odgovor na takvo pitanje, pošto se potvrđuje da tradicionalne suverenističke partije nijesu voljne da promišljaju neophodne strateške poteze izvan okvira uskih partijskih interesa.
Takođe je važno napomenuti da se ne radi o definisanju nove strategije. Takav poziv bi podrazumijevao da je postojala neka stara strategija koja se pokazala kao nefunkcionalna. Vrijeme potvrđuje da nije postojala koherentna i operativna strategija jačanja institucija nezavisne države kako bi se izdržali napadi i preživjele trogodišnje pohare od strane koalicije srpskih kleronacionalista, Crkve Srbije i domaćih zeleno-meritokratskih oportunista.
U septembru 2000. je u Crnoj Gori na vlast došla egzistencijalna politika srpstva. Ta politika proizvodi osjećaj diskriminisanosti kod ciljne grupe, pa su svaki izbori istorijska bitka za oslobođenje koja se mora dobiti, a svaka šansa generacijska, pa se mora iskoristiti. Osim očiglednih karakteristika kleronacionalizma, takva politika je površna, isključiva i maksimalistička, pa ne podnosi detaljne i sofisticirane argumente. Kao takva, ona apriori odbacuje svaki kompromis
Ono što se do sada podmetalo za ,,strategiju“ je bio patriotski narativni okvir promišljanja crnogorske budućnosti. Taj okvir je bio pod strogom kontrolom partija na vlasti.
Ova, uslovno rečeno, ,,stara“ strategija je bila primarno okrenuta ka zadovoljavanju partijskih interesa i jačanju ekonomskih monopola koji su servisirali te interese. Uspostavljanje funkcionalnih i nezavisnih institucija sistema je bilo od sekundarnog značaja. Brzo urušavanje svih institucija sistema nam jasno govori na kakvim su trošnim temeljima one građene. Iz ovih razloga je neophodna višeslojna strategija obnove i izgradnje.
Njeno definisanje je težak i izazovan poduhvat, jer osim pomenute egzistencijalne politike mora savladati drugu veliku prepreku.
To je nedostatak okvira za neophodnu otvorenu diskusiju koja se bazira na kritičkom odnosu prema partijama, odnosno, koalicijama, koje su do septembra 2020. neprikosnoveno vladale. Tri decenije političke i upravljačke dominacije manje-više istih partijskih struktura okupljenih oko DPS-a, kao i njihov tanušni učinak tokom protekle tri godine, nameću obavezu kritičke evaluacije njihovog rada i analizu njihovog shvatanja prirode odnosa partije i države.
Da bi se ovakva diskusija započela i da bi mogla imati pozitivne efekte mora se prethodno otvoriti prostor u kojem kritički osvrt na dosadašnju vladavinu DPS-a i njenih koalicionih partnera nije dočekan ,,na nož“, interpretiran kao anticrnogorski čin, obilježen kao znak sofisticiranog napada srpskog nacionalizma, viđen kao manjak patriotske spremnosti da se po ko zna koji put prećute poznate greške ili odbačen kao pokazatelj infantilne zavisti prema DPS-u i njenom lideru.
Treća značajna poteškoća na putu oporavka su prepreke koje na put stavlja stara partitokratija.
Uprkos iskustvu od protekle tri godine, partije bivše vlasti još uvijek ne žele da iz ruku ispušte mehanizme kontrole suverenističkog političkog izraza. Kao što se pokazalo tokom posljednjih par godina, ove partije ne dopuštaju da se organizaciono uokviri i stavi u funkciju nezavisan, novi i moderni politički izraz koji Crnu Goru vidi ,,na Zapadu“ 21. vijeka, i koji ne pati od viška revolucionarne želje, anarhističkog impulsa i nacionalne vizure budućnosti. Drugim riječima, skoro je nemoguće kreirati izraz koji je zaista građanski, a koji ne mora da otplaćuje političku kamatu nekoj od okoštalih partitokratija.
Stare partijske strukture koje se s pravom kite političkim ružama crnogorske državne suverenosti i članstva u NATO, danas pokazuju svoje ozbiljne nedostatke. Kao što su rijetki glasovi razuma već primijetili, nova lica takozvanih suverenističkih partija manifestuju zabrinjavajući nivo letargije, odsustvo političke mašte i nespremnost da iskorače ispod velike i teške sjenke svojih doskorašnjih partijskih lidera.
Očigledne manjkavosti se često opravdavaju neutemeljenom tezom da se decenijski vladari nijesu ,,snašli“ u opozicionim klupama. Ovakvo uvredljivo opravdanje nije samo uvijeno u kriminalnu terminologiju ,,snalaženja“, već od građana zahtijeva strpljenje i opraštanje početničkih grešaka novih opozicionara!
Kao što su se od davne 1990. ,,zajedno učili“ kako da vladaju, DPS i njeni koalicioni partneri se nadaju da će imati vremena da zajedno nauče kako se država brani iz opozicionih klupa.
I stara i podmlađena suverenistička politička elita prenebregavaju činjenicu da više nema vremena za učenje, niti ima popravnih ispita. Iako je ovo već rečeno, nije na odmet ponoviti da je Crna Gora potpuno ,,skuvana žaba“. Sve je više dokaza da je trogodišnja bitka izgubljena, ali i dokaza da se rat protiv retrogradne ideologije kleronacionalizma ipak može dobiti – tako što će nova i nezavisna partijska struktura definisati strategiju te pobjede.
Ovo je velika radna obaveza crnogorskih intelektualaca, akademske zajednice, medija, profesionalaca iz birokratskih struktura, i onog dijela nevladinog sektora kojemu je doista stalo do angažmana na ozdravljenju crnogorskog društva. Kao što su drugi već pomenuli, oporavak je moguć, ali se do njega ne dolazi ćutanjem i komformizmom, već stručnom analizom neprijatnih istina o nama samima.
