Nove najave o referendumu za nezavisnost Škotske

Povezani članci

• Blinken pozvao Saieda da vrati Tunis na demokratski put
• ‘Avganistan je pakao’: Pristalice pokojnog avganistanskog generala o talibanskoj torturi
• Saudijska Arabija u jednom danu pogubila 81 osuđenika
• Potres pogodio sjeveroistok Kine, nema ozlijeđenih
• Najmanje 12 poginulih i 50 ranjenih u samoubilačkom napadu u Bagdadu
• Brexit, dvije godine stajanja u mjestu

Nezavisnost Škotske je opet aktuelizovana samo sedam godina nakon neuspjelog referenduma pošto su Škotska nacionalna partija i drugi pobornici nezavisnosti osvojili većinu na parlamentarnim izborima, pišu svjetski mediji.

Prve najave

Budućnost Škotske u Velikoj Britaniji godinama će se nadvijati nad britanskom i evropskom politikom pošto su grupe koje se zalažu za nezavisnost – predvođene Škotskom nacionalnom partijom (SNP) – proširile većinu u parlamentu zemlje, izazivajući potencijalni sukob s britanskom vladom o tome da li Škotima treba dozvoliti glasanje o izlasku iz 300-godišnje unije, piše Volstrit džurnal (The Wall Street Journal).

SNP na čelu a šeficom škotske vlade Nikolom Stardžon (Nicola Sturgeon) obezbijedila je najveći broj mjesta u parlamentu – skoro polovinu ukupnog broja — u višepartijskom izbornom sistemu, nakon što je najavila nezavisnost kao način da se ubrza oporavak Škotske od pandemije COVID-19. Pristalice referenduma smatraju da bi on također mogao da utre put za povratak Škotske u Evropsku uniju (EU) nakon što ju je Britanija napustila početkom godine.

Škotskoj nacionalnoj partiji nedostajalo je jedno mjesto do potpune većine, što ukazuje na podjelu debate o nezavisnosti u Škotskoj, ističe list i dodaje da je takav rezultat također dao izgovor britanskom premijeru Borisu Džonsonu (Johnson) da odbije referendum, odnosno da prema vladinim ovlaštenjima odobri glasanje.

Međutim, ukazuje Volstrit džurnal, redovi nacionalista pojačani su sve većom podrškom Škotskoj zelenoj stranci, koja je također vodila kampanju za nezavisnost. Oni zajedno imaju većinu od 72 mjesta u parlamentu koji broji 129 članova, što je povećanje u odnosu na posljednje glasanje prije pet godina.

Stardžon je u seriji intervjua upozorila Džonsona da ne koristi svoja zakonska ovlaštenja da blokira reprizu prethodnog referenduma 2014., koji su nacionalisti izgubili. Kada prođe neposredna kriza COVID-19, Stardžon je najavila da će sa saveznicima u Zelenim ozakoniti novi referendum u škotskom parlamentu, praktično izazivajući svoje kolege u britanskom parlamentu u Vestminsteru da ih zaustave.

Džonsonovo opiranje

Čini se da premijer Velike Britanije i lider Konzervativne partije Boris Džonson namjerava da se odupre još jednom referendumu o sticanju nezavisnosti Škotske, što bi moglo obnoviti tenzije između njegove vlade i administracije Nikole Sardžon, piše agencija Asošiejtid pres (The Associated Press).

Džonson je u listu Dejli Telegraf (Daily Telegraph), objavljenom 8. maja, napisao da će još jedan referendum biti “neodgovoran i nepromišljen” u “trenutnom kontekstu” dok Britanija izlazi iz pandemije. On je uporno tvrdio da je to pitanje riješeno na referendumu u septembru 2014., kada je 55 odsto škotskih birača favorizovalo ostanak u Britaniji.

Također je kazao da se situacija suštinski promijenila zbog Bregzita (Brexit), s tim što je, ističe AP, Škotska izašla iz Evropske unije protiv svoje volje. Na referendumu o Bregzitu 2016., 52 odsto Britanaca je glasalo za izlazak iz EU dok je 62 odsto Škota glasalo za ostanak.

Sve je više priče da bi ovo pitanje moglo da se završi na sudu, dok, kako naglašava Asošiejtid pres, Stardžon tvrdi da bi bilo pogrešno da Džonson stane na put referendumu te da bi svaki pokušaj britanske vlade da osujeti demokratsku volju Škotske samo podstako želju za nezavisnošću.

“Nisam mogla da smislim jači argument za nezavisnost od toga”, kazala je liderka Škotske nacionalne partije koja je ostvarila četvrtu uzastopnu pobjedu na škotskim parlamentarnim izborima. SNP će lako moći da vlada petogodišnjim parlamentarnim mandatom sa osam članova škotskih Zelenih, koji također podržavaju škotsku nezavisnost.

Rezultati u Škotskoj bili su glavni fokus u nizu lokalnih i regionalnih izbora širom Britanije održanih 6. maja, na kojima je oko 50 miliona birača imalo pravo glasa. Drugi rezultati izbora koji su se pojavili u subotu (8. maja) uključuju pobjedu Laburističke partije na parlamentarnim izborima u Velsu, te pobjedu laburiste Sadika Kana (Sadiq Khan) na izborima za gradonačelnika Londona.

Politički vjetrovi u pravcu razilaženja

Rezultati Škotske nacionalne partije, iako impresivni, lišili su je simbolične pobjede jer nije osvojila potpunu većinu u parlamentu zemlje, što će vjerovatno umanjiti nade za brz put ka nezavisnosti Škotske, ali i zaustaviti riješenost britanskog premijera da uskrati škotskim biračima šansu da održe drugi referendum o nezavisnosti, ukazuje Njujork tajms (The New York Times).

Ipak, dodaje list, broj mjesta koje je osvojila Škotska nacionalna partija na neki način je manje važan od političkih vjetrova, koji još uvijek pušu u pravcu razilaženja. Iako je posljednjih mjeseci podrška odcjepljenju oslabila i ankete pokazuju da je oko 50 odsto Škota za nezavisnost, za škotske nacionaliste bi nedostatak jasne većine mogao na kraju da radi u njihovu korist, dajući im vremena da izgrade podršku referendumu.

Također, ističe njujorški list, rezultat prošlosedmičnih parlamentarnih izbora u Škotskoj nudi određeno olakšanje za Džonsona, koji je i dalje duboko nepopularan u Škotskoj i nije jasno koliko je njegova vlada dobro pripremljena da se suprotstavi okrijepljenom nastojanju za škotsku nezavisnost.

Džonson će, ocjenjuju analitičari, vjerovatno nastojati da otupi raspoloženje za nezavisnošću sipanjem novca u Škotsku. Ako pritisak nastavi da raste, mogao bi da ponudi da ustupi veća ovlaštenja škotskoj vladi. Prema uslovima ograničene samouprave u Velikoj Britaniji, škotske vlasti su odgovorne za pitanja kao što su zdravstvo i obrazovanje, dok se britanska vlada bavi imigracijom, spoljnom politikom i fiskalnom politikom.

Džonsonov cilj, kažu analitičari, bio bi da računa na protok vremena, odlažući svaki referendum do sljedećih britanskih opštih izbora koji treba da budu održani 2024. Međutim, više puta odbačeni škotski pozivi mogli bi da se obiju o glavu. “U Vestminsteru postoji mišljenje da će poricanje referenduma samo povećati raspoloženje za nezavisnošću”, rekao je Mujtaba Rahman, analitičar u Evroazijskoj grupi naglasivši kako “to nije problem koji prolazi”.

Moguće posljedice

Škotska nezavisnost ponovo je na dnevnom redu i prijeti da rasplamsa ionako napet odnos s vladom Borisa Džonsona, piše Blumberg (Bloomberg) naglasivši da je ustavna budućnost Škotske adut svih drugih pitanja i postavlja redovnu konfrontaciju s vladom Velike Britanije.

Škotska ima svoju karakterističnu kulturu i tradiciju koja je procvjetala uprkos Zakonu o uniji iz 1707. Sada je taj savez star tri vijeka ugrožen, naglašava Blumberg i dodaje da su ankete pokazale da je budućnost Škotske kao dijela unije bio glavni prioritet među škotskim biračima kada su odlučivali za koju stranku će glasati, a izbori su bili postavljeni kao de fakto glasanje o nezavisnosti.

Prošlosedmične parlamentarne izbore šefica škotske vlade opisala je kao najvažnije glasanje u istoriji njene zemlje i rezultat bi sada mogao uticati na dešavanja daleko iznad nacije od 5,5 miliona stanovnika. Stardžon ima ambiciju da održi novi referendum u prvoj polovini novog poslaničkog mandata, što znači prije kraja 2023.

Ukoliko bi većina Škota podržala nezavisnost, posljedice eventualne secesije mogle bi biti ogromne. Bili bi neophodni pregovori oko toga koju valutu bi nezavisna Škotska koristila, oko preuzimanja dijela britanskog nacionalnog duga kao i kakve bi trgovinske aranžmane imala s ostatkom Velike Britanije.

Ambicije Škotske nacionalne stranke da vrati Škotsku u EU stvorile bi granične i trgovinske tenzije – slično problemu Sjeverne Irske u Bregzitu. Druga pitanja mogla bi da uključuju prava na naftu i ribarenje i trenutnu usidrenost britanske nuklearne podmorničke flote u blizini Glazgova, napisao je Blumberg.

RSE